Deel 2 - 5 Relatieproblemen die vaak voorkomen

Relatieproblemen komen veelvuldig voor. In deze blog, welke een vervolg is op de blog 3 stappen om je relatie gezond te houden, zal ik op 5 veel voorkomende relatieproblemen ingaan. Sommige zullen direct herkenbaar zijn. En in de tekst lees je al direct handvatten om je eigen relatie te verbeteren. Andere relatieproblemen zullen lastiger zijn om te begrijpen. Mocht je na het lezen van deze blog vragen hebben, neem gerust contact op. Mijn e-mailadres is: p.vergeer@deminstroom.nl

1. Verwijten

In de blog “3 stappen om je relatie gezond te houden” kun je lezen met welke stappen je je relatie gezond houdt. Onder andere is het belangrijk dat je je persoonlijke behoefte in een wens uitdrukt. Een wens klinkt als volgt: “Ik zou graag willen dat je even naar mij luistert.” Een wens gaat altijd over jezelf en daarmee komen we direct bij het eerste relatieprobleem. Als jouw boodschap over je partner gaat, dan uit je waarschijnlijk een verwijt. Een voorbeeld van een verwijt is: “Je luistert ook nooit.”

Sowieso zijn woorden als “nooit” en “altijd” woorden die ergernis oproepen. Maar let op dat als je zegt: “Je luistert niet”, het gaat om de ander. En als je “ook nooit” erachter plaatst, heb je een verwijt te pakken.

Wat goed is om te weten, is dat elk verwijt een verborgen behoefte bevat. Dus, hoor je bij je partner een verwijt, ga eens na welke behoefte hij of zij niet uitspreekt.

Succesvol met een verwijt

Het prettige aan een verwijt is dat je altijd succes hebt. Vrijwel altijd zal je partner zijn of haar hakken in het zand zetten.

Dus het eerste relatieprobleem is makkelijk te tackelen. Zorg ervoor dat je voorkomt dat je een verwijt uitspreekt, maar dat dit altijd een persoonlijke wens is.

2. De cognitieve ontmoeting

Herken je dit? Je wilt de muur van je woonkamer schilderen. De muren zijn wit en het lijkt je leuk om deze een pastelkleur te geven. Je besluit om dit in een keurige wens te uiten: “Schat, ik vind het leuk om de muren in een gele pastelkleur te schilderen.” En je partner reageert direct met: “Belachelijk”! Pastelkleuren zijn toch helemaal uit.” Op dat moment merk je dat je boos wordt.

Wat je partner doet met zijn of haar reactie is een mening geven over jouw wens. In dit geval is het zelfs een oordeel.

Wat is een cognitieve ontmoeting?

Het uiten van een mening is een vorm van, wat ik noem, cognitieve ontmoeting. Wat is een cognitieve ontmoeting? Dit is een manier waarop het contact met de partner wordt gezocht die gekenmerkt wordt door een verstandelijke benadering. Het contact met de ander start in het hoofd.

Voorbeelden van een cognitieve ontmoeting

Er zijn meer voorbeelden van cognitieve ontmoetingen:

Een ander voorbeeld van een cognitieve ontmoeting, en deze ligt in het verlengde van het uiten van een mening, is de discussie. Een discussie is immers het uitwisselen van meningen met als doel elkaar te overtuigen.

Een volgend voorbeeld is de waarheidsvinding. Bij waarheidsvinding corrigeren partners elkaar door aan te geven dat wat de ander zegt, echt niet zo gezegd is. “Nee, je hebt dit en dit gezegd!”, klinkt het dan. Of het gesprek gaat over of een bepaald voorval wel of niet heeft plaatsgevonden. “We zijn helemaal niet op zondag naar mijn ouders geweest. Dat was een dag daarvoor. We zijn zaterdags gegaan”, zo klinkt het dan.

Het hanteren van een norm, zonder dat partners het eens zijn over deze norm, is ook een voorbeeld van cognitieve ontmoeting. Een norm is een afspraak tussen twee mensen. Soms hanteert een van de partners een regel en gaat ervan uit dat dit voor de ander ook zo geldt. Een voorbeeld is dat de ene partner, nog altijd zonder overleg, ervan uit gaat dat aan tafel gegeten wordt, terwijl de andere partner van huis uit gewend is om met bord op schoot voor de televisie te eten. Ik noem met nadruk dat er geen overleg over de norm is geweest. Als dit overleg er wel is geweest en beide partners zijn het met elkaar eens, is het terecht dat de norm gehanteerd wordt. Er is dan ook geen sprake van relatieproblemen.

En als laatste voorbeeld van cognitieve ontmoetingen noem ik de “analyses”. Ik zie dit veel stellen doen die bij mij in relatietherapie zijn. Als partners hun relatieproblemen bespreken, verzanden zij regelmatig in uitgebreide analyses waarom de relatie toch zo stroef loopt. En zeker in combinatie met waarheidsvinding, waarin de ander toch steevast de schuld krijgt van de relatieproblemen, levert dit lange, frustrerende gesprekken op.

Wil je je gelijk of je geluk?

Zijn deze vormen van cognitieve ontmoetingen nu per se verkeerd? Nee. Het is soms heerlijk om een discussie te hebben over relaties. Een glas wijn en een lekker stuk Franse kaas erbij en je kunt een leuke avond hebben. Maar relatieproblemen los je er niet mee op. Als jullie een discussie voeren of bezig zijn om te ontdekken hoe het werkelijk gegaan is, zul je merken dat je er niet gelukkiger van wordt. Je loopt zelfs het risico op conflicten. Kijk maar naar het voorbeeld waarin de ene partner een oordeel geeft op de wens van de ander. Er zullen weinig mensen zijn die hierdoor niet boos worden. Zoals ik schreef in mijn blog “3 stappen om je relatie gezond te houden”, is luisteren naar wat je partner nodig heeft, de enige manier in een gesprek die je relatie voedt.

3. De we-hebben-nooit-ruzie stellen

Sommige stellen hebben nooit ruzie. En daar zijn ze trots op. Als beiden zich daar goed bij voelen, moet je vooral tevreden blijven.

Toch vraag ik mij bij deze stellen af of het echt wel goed gaat in de relatie. Vanuit het relatiemodel, zoals ik deze in de vorige blog heb uitgelegd, is een relatie een ontmoeting van twee mensen. In deze ontmoeting wisselen beide partners hun behoeften uit. Het komt zelden voor dat behoeften overeenkomen. Dit is logisch, omdat mensen nu eenmaal verschillen. Dat behoeften verschillen is dus normaal en ook dat dit in de relatie gaat schuren. De ene partner wil graag in dit zonnige weekend erop uittrekken en de andere partner wil met een goed boek zonnen in de tuin.

Als behoeften schuren ontstaat er frictie. We willen toch allemaal graag onze zin hebben. Zeker in dit individualistische tijdperk. En hier ontstaan de conflicten. Een conflict is niet anders dan twee botsende behoeften, waarbij het individu vasthoudt aan het opkomen voor zijn/haar eigen behoeften.

Overigens is het hebben van een conflict met je partner niet hetzelfde als het hebben van relatieproblemen. Relatieproblemen heb je als je niet meer weet hoe je deze conflicten moet oplossen.

Opkomen voor je persoonlijke behoefte(n)

Stellen die nooit conflicten hebben, komen waarschijnlijk niet voor hun eigen behoeften op. Deze stellen bewegen mee met de ander, zijn conflictvermijdend of er is sprake van een symbiose (versmelting). Of het zijn stellen die naast elkaar leven in plaats van met elkaar; de zogenoemde broer-zus-relaties. Elke passie is uit deze relatie verdwenen.

Als persoonlijke behoefte niet naar elkaar toe wordt geuit en als er nooit ruzies zijn, dan lijkt de relatie goed te gaan (want er is immers geen ruzie), maar er wordt een hoge prijs betaald. Niet vervulde behoeften, worden uitgestelde frustraties. Op den duur geven deze psychische of fysieke klachten. Bijvoorbeeld hartklachten of hoofdpijn. Maar ook veel ernstiger psychisch lijden, zoals een depressie, is het gevolg van te veel ingeslikte behoeften.

Kortom, als je nooit ruzie hebt, vraag je je af of dit komt doordat jullie zo goed jullie verschillende behoeften kunnen bespreken of dat dit komt doordat jullie je persoonlijke behoeften inslikken?

4. De patstelling

De patstelling is van alle relatieproblemen, het meest voorkomende probleem welke ik in mijn praktijkkamer tegenkom. Hij is al eerder genoemd, maar ik wil hem hier nog eens goed uitleggen. Een cliënt reageerde eens dat het geen patstelling was toen ik hem de theorie uitlegde, maar een onmacht-stelling. En hij had gelijk, want het gaat eigenlijk over de onmacht van iemand om zijn eigen interne wereld te dirigeren. Ik vond het een prachtige vondst.

Laat ik uitleggen wat een relationele patstelling is.

De patstelling is een situatie waarin twee mensen opkomen voor hun behoeften en in het opkomen hiervan niet wijken voor elkaar. Je herkent deze, doordat er een discussie ontstaat en partners elkaar verwijten gaan maken.

Een patstelling kan escaleren. Een discussie wordt dan een ruzie. En de ruzie kan vervolgens zo groot worden dat partners elkaar gaan uitschelden of met spullen gaan gooien. Een enkele keer is er zelfs sprake van huiselijk geweld; een van de ergste vormen van relatieproblemen. Gelukkig stoppen de meeste stellen tijdig met hun ruzie. Ze gaan dan uit elkaar en likken hun wonden. Meestal zijn de partners na zo’n escalerende ruzie verdrietig en voelen zij zich eenzaam.

Ons stresssysteem

Als je weet hoe de patstelling werkt, lijkt het simpel om te zeggen dat deze stellen moeten stoppen met hun ruzie en naar elkaar moeten gaan luisteren. Dat ligt toch niet zo simpel als het lijkt. En om dit te begrijpen moet je iets weten over de werking van ons stresssysteem.

In onze hersenen bestaat de middenlaag uit het limbisch systeem dat verantwoordelijk is voor ons stresssysteem.

Binnen het limbisch systeem zijn twee kernen aanwezig: de amygdala. Deze kernen zijn emotionele centra die herinneringen onthouden die met gevaar te maken hebben. Dit zijn overigens geen herinneringen waar we makkelijk bij kunnen. Het zijn patronen die ons er aan herinneren dat iets gevaarlijk is. Bijvoorbeeld een hele harde knal of een lichtflits. Als er een gebeurtenis plaatsvindt die ons doet denken aan gevaar, zorgt de amygdala er voor dat er een hele snelle reactie komt. Er zijn drie reacties mogelijk: je gaat vechten, je gaat vluchten of je bevriest. Dit is afhankelijk van je persoonlijke voorkeur en de context (je voorkeur kan vechten zijn, maar dat is tegenover een leeuw toch niet zo verstandig).

De amygdala zorgt voor veel problemen in relaties

En nu komt het vervelende voor de relatie. Want hoe vernuftig de amygdala ook is, en levensreddend als je in de wilde natuur bent waar het gevaar op je loert, zo dom is deze ook. De amygdala kan namelijk geen verschil maken tussen een leeuw en jouw partner. Als je samen met je partner een geschiedenis van verwijten en ruzies hebt opgebouwd, wordt een volgende verwijt dat je partner maakt ook als gevaar gezien. Je amygdala slaat dan ook aan en je reageert direct. Deze reflexmatige reacties gebeuren dus onbewust en je hebt gereageerd (lees; verwijt gemaakt of je teruggetrokken) voordat je wilt. Dat je eerste reactie ontstaat vanuit je onbewuste brein zorgt ervoor dat relatieproblemen niet makkelijk op te lossen zijn.

5. Scheiden

Het is vreemd om scheiden te noemen in een blog over relatieproblemen. Toch hoort deze hier wel thuis. Veel mensen kiezen een scheiding als oplossing voor hun relatieproblemen. In 2018 37,1 % (bron: CBS). Waarom kiezen mensen scheiden zo vaak als oplossing? Dit heeft te maken met verschillende oorzaken. Ik wil twee oorzaken noemen die een belangrijke rol hadden.

Scheiden mag!

Nog maar enkele decennia geleden was scheiden not done. De kerkelijke moraal eiste van ons dat als we in het huwelijksbootje stapten, we dit ook voor het leven deden. En omdat de kerk de samenleving domineerde, werd je door de gemeenschap met de nek aangekeken als je toch besloot om te scheiden. En uitstoting is een van de grootste straffen die we als mens kunnen krijgen, dus scheiden lieten we wel uit ons hoofd. Liever bleven we in een huwelijk zitten, ook al was deze verkild.

Inmiddels is de kerk niet meer de heersende moraal. De samenleving is geïndividualiseerd en heeft ervoor gezorgd dat mensen meer zeggenschap over hun eigen leven kregen. Door deze ontwikkeling, en de bijbehorende wetgeving die een scheiding makkelijker maakte, is het nu geen grote stap meer om scheiden als oplossing te zien voor relatieproblemen.

Individualisering

De individualisering, die midden twintigste eeuw flink inzette, heeft nog een ander effect gehad. De mogelijkheid om onszelf te ontplooien en de kansen die we hierbij kregen, viel samen met een samenleving die zich volop aan het ontwikkelen was. Er was voorspoed en deze voorspoed werd alsmaar groter. Elke generatie kreeg het beter dan hun ouders en daarmee werd ook het geluksgevoel gevoed. Onze individualisering en het geluksgevoel werden daardoor met elkaar verbonden. En dit heeft gevolgen gehad voor de manier waarop we onze relatie beleven. We willen ons voortdurend gelukkig in de relatie voelen. Als het in de relatie tegenzit, hebben we niet veel geduld om uit deze relatieproblemen te komen. We willen dat deze snel opgelost worden, want we vinden dat we recht hebben op onze geluk. En als we de oplossing voor onze relatieproblemen niet zien, kiezen we voor scheiden als de ultieme oplossing.

De vraag die ik mijn cliënten vaak stel, als zij binnen relatietherapie een scheiding als oplossing opperen, is welk probleem zij precies denken op te lossen? Weten ze zeker dat zij in hun volgende relatie niet dezelfde relatieproblemen tegenkomen?